ابوریحان بیرونی؛ نابغه‌ی بزرگ ایرانی + فیلم
تاریخ انتشار: ۱۳ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۶۱۸۴۰۶
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، ابوریحان بیرونی دانشمند ایرانی است که در دوران سامانی و غزنوی می‌زیست؛ ابوریحان بیرونی یک نابغه در تاریخ بود، که علم او در دوران معاصر نیز تاثیر گذار است. او در زمینه‌های مختلف مانند جغرافیا، زمین شناسی، مردم شناسی، ریاضیات، اختر شناسی، فیزیک و ... صاحب نظر است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
زندگینامه ابوریحان بیرونی
ابوریحان محمد بن احمد بیرونی در ۱۳ شهریور ۳۵۲ خورشیدی (۲۹ ذیقعده ۳۶۲ قمری برابر ۵ سپتامبر ۹۷۳ میلادی) در حوالی خوارزم متولد شد. پدر ابوریحان، ابوجعفر احمد بن علی اندیجانی، اخترشناس دربار خوارزمشاه ومادر او ماما بود. به دلیل حسادت و بدگویی پدر ابوریحان را از دربار اخراج کردند به همین خاطر او در یک روستا در اطراف خوارزم ساکن گردید و، چون برای مردم روستا بیگانه بودند، آن‌ها را بیرونی می‌نامیدند.
شروع یادگیری و تحصیلات
ابوریحان بیرونی از همان کودکی علاقه زیادی به کسب دانش داشت و از همان زمان شروع به یاد گیری علوم مختلف کرد. او در دوران کودکی پدرش را از دست داد و با مادرش تنها زندگی می‌کرد. ابوریحان پس از آشنایی با امیرنصر منصور بن علی بن عراق ریاضیدان و ستاره شناس مشهور آن زمان وارد دربار خوارزمشاه شد و به مدرسه سلطانی خوارزم رفت و به فراگیری علوم مختلف مشغول شد.
آغاز فعالیت‌های جدی در اخترشناسی
ابوریحان در سن ۱۷ سالگی شروع به فعالیت در اخترشناسی نمود. او با استفاده از حلقه‌ای درجه دار (حلقه‌ی شاهیه) ارتفاع نصف النهاری خورشید در کاث را به دست آورد و موفق شد انقلاب تابستانی را در یک روستا در نزدیکی کاث رصد نماید. ابوریحان قبل از سن ۲۲ سالگی تحقیق و نگارش کتابی با نام نقشه کشی را آغاز کرد و به بررسی نقشه‌های جغرافیایی و ترسیم نیم کره زمین پرداخت. ابوریحان در هفتم خرداد ماه سال ۳۸۷ قمری، خورشید گرفتگی را رصد نمود. در زمینه اختر شناسی ابوالوفای بوزجانی نیز با ابو ریحان بیرونی همکاری نمود و او خورشید گرفتگی را به صورت همزمان با ابو ریحان از شهر بغداد رصد کرد و ابوریحان از روی مشاهده اختلاف زمانی، اختلاف جغرافیایی آن دو شهر را به دست آورد.
سفر‌ها و حکومت‌های هم دوره
ابوریحان بیرونی برای فراگیری و تحقیق علوم مختلف در بیست و پنج سالگی از خوارزم به خراسان و از آنجا به ری و طبرستان و جرجان شهری نزدیک گنبد قابوس سفر کرد وگرچه در جرجان قابوس بن وشمگیر ابوریحان را به وزیر علومم دربار دعوت کرد، اما او نپذیرفت و چند سال بعد به خوارزم بازگشت. رفتن ابوریحان به خوارزم مصادف با روی کار آمدن ابوالعباس مامون بود. ابوریحان بیرونی در دربار آل مامون ارج و قرب زیادی داشت و هفت سال مشاور ابوالعباس مامون بود و آن قدر معتمد او شده بود که امیر وی را به سفر‌های سیاسی می‌فرستاد، اما او علاقه زیادی به سیاست نداشت. بعد از حمله محمود غزنوی به خوارزم، محمود غزنوی از دربار خوارزم خواست که دانشمندان را به دربار غزنه بفرستد. او پس از فتح آن شهر ابوریحان بیرونی را نیز با خود به غزنین برد (بهار ۴۰۸ هجری) ابوریحان از آن پس همراه لشکر کشی‌های سلطان محمود به هندوستان راه یافت و با بسیاری از دانشمندان و حکیمان هند آشنا شد و زبان سانسکریت را آموخت، حاصل این سفر کتاب تحقیق ماللهند و ترجمه چند کتاب از زبان سانسکریت به زبان عربی است. پس از سلطان محمود پسرش سلطان مسعود نیز ابوریحان را مانند پدرش گرامی داشت به طوری که بارورترین و بهترین سال‌های زندگی ابوریحان بیرونی سال‌هایی است که در دربار سلطان مسعود بود. ابوریحان در این مدت قانون مسعودی را به نام سلطان مسعود نوشت.
درگذشت ابوریحان بیرونی
ابوریحان در دوره شاهی سلطان محمود، مسعود، مودود و حتی عبدالرشید زیست. علت درگذشت ابوریحان بیرونی کهولت سن بوده است؛ ابوریحان بیرونی در هنگام مرگ بیشتر از ۷۰ سال عمر داشت. ذابوریحان بیرونی در تاریخ بیست و دوم آذر ماه سال ۴۲۷ خورشیدی برابر با ۱۳ دسامبر ۱۰۴۸ میلادی و ۲۷ جمادی الثانی ۴۴۰ قمری در غزنه در اوان انقلاب سلجوقیان و پادشاهی مسعود بن محمود غزنوی درگذشت.
مقبره ابوریحان بیرونی
مقبره ابوریحان بیرونی درمنطقه موسوم به باغ بهلول در جنوب شرقی شهر غزنی افغانستان واقع شده است. مقبره ابوریحان بیرونی ترکیب از معماری عصر غزنوی با شاخصه‌هایی از طرح‌های اسلامی است که به صورت یک ستاره هشت ضلعی طراحی شده است.
نوشته‌ها و کتاب‌های ابوریحان بیرونی
اغلب آثار ابوریحان بیرونی از بین رفته و تنها کمتر از یک پنجم از آن‌ها باقی مانده است. ابو ریحان در زمان حضور خود در شهر جرجان کتاب آثارالباقیه را در سن ۲۸ سالگی نوشت. پس از ورود ابوریحان بیرونی به غزنه او باقی عمر خود را در دربار غزنه زیست؛ اما نتوانست با سلطان محمود ارتباط نزدیکی برقرار نکرد. او به اسارت خود در دربار غزنوی در مقدمه کتاب «تحدید نهایات الاماکن» اشاره کرده است.
ابوریحان در لشکرکشی سلطان محمود به هند، راهی هند شد و به فرهنگ این کشور علاقه‌مند شد و سانسکریت و علوم هندی را در هند آموخت و آثار هندوان را به طور مستقیم مطالعه نمود و پس از هفت سال تحقیق، کتاب «تهدید النهایات الاماکن» را که در آن نوشته چگونه در هند با استفاده از اسطرلاب به اندازه گیری قطر زمین پرداخته است را به پایان رساند. سن بالای ابوریحان و نابینایی وی در پایان عمر سبب شد او برای نوشتن از دستیار استفاده کند.
ابوریحان بیرونی بیش از ۱۵۳ اثر گردآوری نمود، اما متاسفانه تنها ۳۵ اثر از ابوریحان بیرونی به جا مانده است که مهم‌ترین آثار ابوریحان بیرونی عبارت اند از:
آثار الباقیه (الاثار الباقیه عن قرون الخالیه)
اسطرلاب (کتاب فی استیعاب الوجوه الممکنه فی صنعه الاصطرلاب)
سدس (حکایه الاله الموسمومه بالسدس الفخری)
تحدید (تحدید نهایات الاماکن لتصحیح مسافات المساکن)
چگالی‌ها (مقاله فی النسب التی بین الفلزات و الجواهر فی الحجم)
سایه‌ها (افراد المقال فی امر الاظلال)
وتر‌ها (استخراج الاوتار فی الدائره)
التفهیم (التفهیم لاوائل صناعه التنجیم)
ماللهند (تحقیق ماللهند من مقوله مقبوله فی العقل او مرذوله)
قره الزیجات
قانون مسعودی
ممر‌ها (تمهید المستقر لتحقیق معنی الممر)
الجماهر (الجماهر فی معرفه الجواهر)
تسطیح (تسطیح الصور و تبطیح الکور)
مغالید (مغالید علم الهیئه مایحدث فی سطح بسیط الکره)
صیدله (کتاب الصیدله فی الطب)
پژوهش‌ها و اختراع‌های ابوریحان بیرونی
ترازویی برای اندازه گیری وزن مخصوص جامدات
چگالی سنج
به دست آوردن جَیب یک درجه
قاعده‌ی تسطیح کُره و ترسیم نقشه‌های جغرافیایی
چاه آرتزین
حرکت خاصه وسطی خورشید
خاصیت فیزیک الماس و زمرد
جزرومد رود‌ها و نهر‌ها
چشمه‌های متناوب
اشکال هندسی گُل‌ها و شکوفه‌ها
امکان خلأ
کیفیت و چگونگی ساختن عسل توسط زنبور عسل
رصد خسوف و کسوف
مقدار حرکت دوری ثوابت
تحقیق در تأسیس دولت ساسانیان
اطلاعات دقیق و کشف سلسله‌ی هخامنشیان
تصاعیف خانه‌های شطرنج
ساختن کره جغرافیایی
ساختن آلات و افزار‌های رصدی همانند سه میله، شاغول و غیره.
طرح نظریاتی درباره‌ی وجودِ قاره آمریکا
قاعده‌ی یافتن سمت قبله و ساختن محراب مساجد
کتاب‌های ابوریحان بیرونی
ابتکارات و نوآوری‌های ابوریحان بیرونی
آنچه از کتابها و نوشتههای ابوریحان بیرونی و نقل تاریخ نویسان برمی آید، گویای این است که او جزء سرآمد‌های روزگار خود و از شخصیتهای چند بُعدی در علم بوده است. این موضوع را از تعداد زیاد کتابها و عمق نوشته هایش می‌توان فهمید. ابوریحان بیرونی مباحث متعددی را مطرح و نظریات جدیدی را ابداع کرد که کسی قبل از او آن‌ها را بیان نکرده بود. ابوریحان در علوم متعدّد، نظریههای جدیدی را پایه گذاری کرد که چند نمونه از آن‌ها را ذکر میکنیم:
- نجوم: نظریه حرکت وضعی زمین، تعیین سمت قبله در شهر‌های گوناگون.
- جغرافیا: محاسبات طول و عرض جغرافیایی شهرها، ترسیم نقشه.
- اظهار نظر در مورد زمان پیدایش عالَم: چگونگی پدید آمدن لایه سطحی زمین و تبدیل دریا‌ها به خشکی.
- شیمی و کانی شناسی: تعیین وزن مخصوص عناصر در شیمی، به خصوص تعیین وزن مخصوص هیجده سنگ و فلز گرانبها برای اوّلین بار.
- پزشکی و داروشناسی: ترجمه اصطلاحات دارویی و نامگذاری دارو‌ها به زبان عربی و فارسی برای اولین بار از زبان یونانی.
محاسبه شعاع زمین
درواقع او در کار‌های علمی و مطالعات خود تقریباً به بررسی همه علوم پرداخت. او دانش بسیار خوبی از یونان باستان داشت و چندین اثر دانشمندان یونان باستان را به‌شکل اصلی - زبان اصلی - مورد مطالعه قرار داد؛ ازجمله فیزیک ارسطو، متافیزیک، هواشناسی، آثار اقلیدس و ارشمیدس و همچنین اصول ستاره‌شناسی بطلمیوس. مورخان باور دارند زمانی که تعصب مذهبی در قرون وسطا اروپا را در بر گرفته بود، بیرونی به‌عنوان یک پیشرو بسیار جلوتر از اندیشه علمی زمانه خود بود.
جایگاه ابوریحان در خارج از کشور
ابوریحان بیرونی یکی از دانشمندان بزرگ ایرانی در زمینه‌های مختلف علمی بوده است و نزد ایرانیان جایگاه والایی دارد تا جایی که جلال الدین همایی بر این عقیده است که از صدر اسلام تاکنون، هیچ دانشمند و نابغه‌ای در دنیا، از لحاظ علمی به پای ابوریحان بیرونی نرسیده است. ابوریحان بیرونی در نزد اروپایی‌ها نیز از احترام بسیاری زیادی در طول تاریخ برخوردار بوده است. ادوارد زاخو نیز درباره این حکیم برجسته می‌گوید: «ابوریحان بیرونی، بزرگ‌ترین نابغه ای است که تاریخ به خود دیده است». «جورج سارتون»، بنیان‌گذار رشته تاریخ علم، «ابوریحان بیرونی» را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان اسلام و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان تمام دوران‌ها می‌شناسد.
علاوه‌براین، او فکر کرد که زمین به دور خورشید می‌چرخد و این ایده را توسعه داد تا بتواند آن را در زمان خویش به اثبات برساند. او همچنین در مورد دوره‌های زمین‌شناسی نیز نظریه‌پردازی‌های موفقی داشته است.
چهارطاقی دانشمندان ایرانی | Persian Scholars Pavilion
چهارطاقی دانشمندان ایرانی (Scholars Pavilion) همانطور که از نامش مشخص است طاقی زیبا با مجسمه‌ی چهار دانشمند معروف و خوش نام ایرانی می‌باشد. این سازه‌ی فوق العاده چهار ستون دارد و در قسمت زیرینش مجسمه‌ی خیام، ابوریحان، زکریای رازی و ابو علی سینا به صورت نشسته طراحی و ساخته شده اند.
جنس چهارطاقی دانشمندان از سنگ مرمر است و به سبک معماری اسلامی-هخامنشی ساخته شده است، البته نشانه‌هایی از انواع و اقسام سبک‌های دیگر نیز در آن به چشم می‌خورد. این طاق زیبا در ایران ساخته و در سال ۲۰۰۹ میلادی از طرف دولت کشورمان به عنوان نماد صلح به وین اهدا شد و هم اکنون در سمت راست ورودی ساختمان سازمان ملل متحد در شهر وین قرار گرفته است.
منابع:
https://www.beytoote.com/
https://namnak.com/
https://www.beytoote.com/
https://www.iribnews.ir/
منبع: خبرگزاری صدا و سیما
کلیدواژه: ابوریحان بیرونی ابوریحان بیرونی سلطان محمود بزرگ ترین کتاب ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۶۱۸۴۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
۳ رمان نوجوان تألیفی پیشنهاد خرید هادی خورشاهیان از نمایشگاه
هادی خورشاهیان، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان به بهانه برگزاری رویداد بزرگ نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۳ که بار دیگر علاقه‌مندان به کتاب را راهیِ مصلای امام خمینی (ره) می‌کند، سه رمان نوجوان «مأموریت فلامینگوها»، «همه سیب‌ها زمین را دوست دارند» و «چشم‌های فسفری» را برای خرید از نمایشگاه به نوجوانان پیشنهاد کرد.
«مأموریت فلامینگوها»
این کتاب به قلم طاهره مشایخ از سوی انتشارات چاپ و نشر بین‌الملل منتشر شده است. داستان این رمان نوجوان در زیست‌بوم شمالی کشور رقم می‌خورد و با محوریت چند نوجوان است که قرار است یک کار بزرگ بکنند. داستان دسته‌ای از فلامینگوها را روایت می‌کند که می‌خواهند به خاطر یونس، خودشان را به رشت برسانند؛ آن هم درست زمانی که ویروس کرونا تازه وارد ایران شده و همه‌جا قرنطینه اعلام شده است. فلامینگوها کنار دریا جلسه می‌گذارند و یونس و امیر برای این مأموریت انتخاب می‌شوند. ضمنِ حوادث و ماجراهای داستان در دنیای پر از هیجان نوجوانی، نویسنده به معرفی و بیان قهرمانی‌های میرزا کوچک‌خان، بزرگ‌ترین شخصیت مبارز گیلانی نیز می‌پردازد.
«همه سیب‌ها زمین را دوست دارند»
این کتاب، رمان نوجوانی به قلم آویسا شرفی است که زیر نظر شورای طنز انتشارات مهتاب (واحد کودک و نوجوان انتشارات محراب قلم) تهیه و تولید شده است. داستان این اثر با این خبر شروع می‌شود که چند معلم غیبت داشته و به مدرسه نیامده‌اند و کسی نمی‌داند چه اتفاقی برای آن‌ها افتاده است.
«چشم‌های فسفری»
این اثر را مهین‌دخت حسنی‌زاده نوشته و انتشارات قدیانی منتشر کرده است. در معرفی این اثر آمده است: خانه‌خرابه سال‌هاست جزء اصلی محله است. موقع آدرس‌دادن می‌گویند، «همان کوچه‌ای که آخرش می‌رسد به خانه‌خرابه» ولی هیچ‌کس نمی‌داند این خانه کی ساخته شده و صاحب اصلی‌اش کیست…. نادر بعد از اینکه پدرش را در درگیری با پلیس از دست می‌دهد همراه مادر و خواهر کوچکش به محله‌ای جدید نقل مکان می‌کنند؛ جایی که به قول مادر نادر به حد کافی از محله قبلی فاصله دارد و بچه‌هایش می‌توانند به دور از بدنامی پدر زندگی کنند.
به گزارش ایبنا: نمایشگاه کتاب تهران ۱۴۰۳ با شعار «بخوانیم و بسازیم» ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام خمینی (ره) برگزار خواهد شد.
منبع: خبرگزاری کتاب ایران
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان